Bài giảng Luyện từ và câu Lớp 5 - Tuần 11: Đại từ xưng hô - Năm học 2022-2023 - Trần Thị Việt Hà

 LUYỆN TỪ VÀ CÂU:
ĐẠI TỪ XƯNG HÔ 1. Thế nào là đại từ ?
 Đại từ là từ dùng để xưng hô hay để thay thế danh từ, động từ, 
tính từ (hoặc cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ) trong câu 
cho khỏi lặp lại các từ ngữ ấy.
2. Tìm đại từ trong 2 câu ca dao sau:
 Cái cò, cái vạc, cái nông,
 Sao mày giẫm lúa nhà ông, hỡi cò ? I - Nhận xét
1. Trong số các từ xưng hô được in đậm dưới đây, 
những từ nào chỉ người nói? Những từ nào chỉ 
người nghe? Từ nào chỉ người hay vật được nhắc 
tới?
 Ngày xưa có cô Hơ Bia đẹp nhưng rất lười, lại không 
biết yêu quý cơm gạo. Một hôm, Hơ Bia ăn cơm để cơm đổ 
vãi lung tung. Thấy vậy, cơm hỏi:
 - Chị đẹp là nhờ cơm gạo, sao chị khinh rẻ chúng tôi 
thế?
 Hơ Bia giận dữ:
 - Ta đẹp là do công cha công mẹ, chứ đâu nhờ các 
ngươi.
 Nghe nói vậy, thóc gạo tức lắm. Đêm khuya, chúng rủ 
nhau bỏ cả vào rừng. 
 hongthanh0874.violet.vn - Người Ê Ðê là cư dân đã có mặt lâu đời ở miền trung Tây nguyên. Ðịa bàn 
cư trú chủ yếu hiện nay là tỉnh Ðắc Lắc, phía nam tỉnh Gia Lai và miền tây 
Phú Yên, Khánh Hoà. Dấu vết về nguồn gốc hải đảo của dân tộc ê Ðê đã 
phản ánh lên từ các sử thi và trong nghệ thuật kiến trúc, nghệ thuật tạo hình 
dân gian. Cho đến nay, cộng đồng ê Ðê vẫn còn là một xã hội đang tồn tại 
những truyền thống đậm nét mẫu hệ ở nước ta. Số dân: 398.671 người 
(Theo số liệu Điều tra 53 dân tộc thiểu số 01/4/2019).
- Người Ê Đê cũng là tộc người duy nhất ở Việt Nam đặt tên theo cấu trúc 
Tên trước Họ sau, có thể là kết quả ảnh hưởng của văn hóa Pháp.
- Người Ê Đê có kho tàng văn học truyền miệng phong phú: thần thoại, cổ 
tích, ca dao, tục ngữ, đặc biệt là các trường ca, sử thi (Khan nổi tiếng với 
Khan Đam San),... Người Ê Đê yêu ca hát, thích tấu nhạc và thường có năng 
khiếu về lĩnh vực này. Trang phục truyền thống là phụ nữ quấn váy tấm dài 
đến gót, mùa hè thì ở trần hay mặc áo ngắn chui đầu. Nam giới thì đóng khố, 
mặc áo cánh ngắn chui đầu. Nam nữ đều có tục cà răng-căng tai và nhuộm 
đen răng. Ðội đầu có khăn, nón.
 hongthanh0874.violet.vn hongthanh0874.violet.vn I - Nhận xét
1. Trong số các từ xưng hô được in đậm dưới đây, những từ 
nào chỉ người nói? Những từ nào chỉ người nghe? Từ nào 
chỉ người hay vật được nhắc tới?
 Ngày xưa có cô Hơ Bia đẹp nhưng rất lười, lại không biết 
yêu quý cơm gạo. Một hôm, Hơ Bia ăn cơm để cơm đổ vãi lung 
tung. Thấy vậy, cơm hỏi:
 - Chị đẹp là nhờ cơm gạo, sao chị khinh rẻ chúng tôi thế?
 Hơ Bia giận dữ:
 - Ta đẹp là do công cha công mẹ, chứ đâu nhờ các ngươi.
 Nghe nói vậy, thóc gạo tức lắm. Đêm khuya, chúng rủ nhau 
bỏ cả vào rừng. 
 Theo Truyện cổ Ê-đê Ngày xưa có cô Hơ Bia đẹp nhưng rất lười, lại không biết yêu 
 quý cơm gạo. Một hôm, Hơ Bia ăn cơm để cơm đổ vãi lung 
 tung. Thấy vậy, cơm hỏi:
 - Chị đẹp là nhờ cơm gạo, sao chị khinh rẻ chúng tôi thế?
 Hơ Bia giận dữ:
 - Ta đẹp là do công cha công mẹ, chứ đâu nhờ các ngươi.
 Nghe nói vậy, thóc gạo tức lắm. Đêm khuya, chúng rủ 
 nhau bỏ cả vào rừng.
 Theo Truyện cổ Ê-đê 
Trong các từ in đậm: 
Những từ chỉ người nói: chúng tôi; ta
Những từ chỉ người nghe: Chị; các ngươi Đại từ xưng hô
Từ chỉ người hay vật được nhắc tới: chúng
 Đại từ xưngThế hô nào là làtừ đại được từ xưngngười hô? nói dùng để 
 tự chỉ mình hay chỉ người khác khi giao tiếp. Bài 2 : Theo em cách xưng hô của mỗi nhân vật trong 
đoạn văn trên thể hiện thái độ của người nói như thế nào ?
Chị đẹp là nhờ cơm gạo, sao chị 
khinh rẻ chúng tôi thế?
 Thái độ tôn trọng, lịch sự.
 Cơm
 Ta đẹp là do công cha công mẹ, 
 chứ đâu nhờ các ngươi.
 Thái độ kiêu căng, coi thường 
 người khác.
 Hơ Bia 3. Tìm những từ em vẫn dùng để xưng hô:
Đối tượng Gọi Tự xưng 
Với thầy, cô thầy, cô xưng là em, con
 bố, ba, cha, tía,...
Với bố,mẹ xưng là con 
 mẹ, má, bầm, 
Với anh,chị anh, chị xưng là em 
 Với em em xưng là anh (chị)
 bạn, đằng ấy, xưng là tôi, tớ, 
Với bạn bè 
 cậu mình, *Để LưuĐể thể thể ý hiện: hiệnĐại rõ từrõ thứ xưngthứ bậc, bậc, hô tuổi thể tuổi hiệntác, tác, giới ở giới 3 ngôi:tính tính chúng chúng ta 
 dùngta dùng một mộtsố đại số từđại xưng từ xưng hô: ônghô nào?, bà, anh, chị, em, 
 cháu, thầy, bạn, 
 Chỉ người nói ( ngôi thứ 
 tôi, chúng tôi, ta, tớ, 
 nhất)
 cậu, bạn, mày, chúng mày, 
Chỉ người nghe (ngôi thứ hai)
Chỉ người, vật được nhắc tới 
 nó, chúng, hắn, 
 (ngôi thứ ba)
 Khi Khi xưng xưng hô, để hô, thể cầnhiện đúngchú mốiý chọn quan từhệ giữacho mìnhlịch 
 vớisự , ngườithể hiệnnghe vàđúng người mối được quan nhắc hệtới giữata cần mình chú ý 
 điều gì? 
 với người nghe và người được nhắc tới. II - Ghi nhớ
1. Đại từ xưng hô là từ được người nói dùng để tự 
 Đại từ xưng hô là từ như thế nào?
chỉ mình hay chỉ người khác khi giao tiếp: tôi, 
chúng tôi; mày, chúng mày; nó, chúng nó, 
2. Bên cạnh các từ nói trên, người Việt Nam còn 
dùng Trong nhiều giao danh tiếp, từ người chỉ người Việt Nam làm cònđại dùngtừ xưng những hô 
 danh từ chỉ người làm đại từ xưng hô nào để thể hiện 
đểrõ thể thứ hiện bậc, rõ tuổi thứ tác, bậc, giới tuổi tính? tác, giới tính: ông, bà, 
anh, chị, em, cháu, thầy, bạn, 
3. Khi xưng hô, cần chú ý chọn từ cho lịch sự, thể 
hiện Khiđúng xưng mối hô quan cần có hệ thái giữa độ mìnhnhư thế với nào? người nghe 
và người được nhắc tới. III – Luyện tập
 Bài 1: Tìm các đại từ xưng hô và nhận xét về 
 thái độ, tình cảm của nhân vật khi dùng mỗi đại từ 
 trong đoạn văn sau:
Trời mùa thu mát mẻ. Trên bờ sông, một con rùa đang cố sức 
tập chạy. Một con thỏ thấy thế liền mỉa mai:
 - Đã gọi là chậm như rùa mà cũng đòi tập chạy à!
 Rùa đáp: 
 - Anh đừng giễu tôi! Anh với tôi thử chạy thi coi ai hơn!
 Thỏ ngạc nhiên:
 - Rùa mà dám chạy thi với thỏ sao? Ta chấp chú em một 
nửa đường đó.
 Theo La Phông-ten NHẬN XẾT
VỀ THÁI ĐỘ Thỏ xưng là ta ,
 gọi rùa là chú em
 Thể hiện thái độ kiêu căng,
 coi thường rùa
 Rùa xưng là tôi , 
 gọi thỏ là anh 
 Thể hiện thái độ tôn trọng, 
 lịch sự với thỏ Bài 2: Chọn các đại từ xưng hô tôi, nó, chúng ta thích hợp với 
 mỗi ô trống :
 Bồ Chao hốt hoảng kể với các bạn:
 - và Tu Hú đang bay dọc một con sông lớn, chợt Tu Hú gọi: 
“Kìa cái cột chống trời.” ngước nhìn lên. Trước mắt là những ống 
thép dọc ngang nối nhau chạy vút tận mây xanh. tựa như một cái 
cầu xe lửa đồ sộ không phải bắc ngang sông, mà dựng đứng trên trời 
cao.
 Thấy vậy, Bồ Các mới à lên một tiếng rồi thong thả nói:
 - cũng từng bay qua cái trụ đó. cao hơn tất cả những ống 
khói, những cột buồm, cột điện mà thường gặp. Đó là trụ điện 
cao thế mới được xây dựng.
 Mọi người hiểu rõ sự thực, sung sướng thở phào. Ai nấy cười 
to vì thấy Bồ Chao đã quá sợ sệt. Vậy đoạn văn cho biết có những 
 nhân vật nào?
Bồ Chao Tu Hú
 Bồ Các và các bạn Bài 2: Chọn các đại từ xưng hô tôi, nó, chúng ta thích 
 hợp với mỗi chỗ trống trong đoạn văn sau :
Bồ Chao hốt hoảng kể với các bạn:
 Tôi 1 và Tu Hú đang bay dọc một con sông lớn, chợt Tu Hú gọi: 
“Kìa cái cột chống trời. ” ngước nhìnTôi2 lên. Trước mắt là những 
ống thép dọc ngang nối nhau chạy vút tận mây xanh. tựa như một 
cái cầu Nóxe3 lửa đồ sộ không phải bắc ngang sông, mà dựng đứng trên 
trời cao.
 Thấy vậy, Bồ Các mới à lên một tiếng rồi thong thả nói:
- Tôi 4 cũng từng bay qua cái trụ đó. Nó 5 cao hơn tất cả những ống 
khói, những cột buồm, cột điện mà chúng thường6 ta gặp. Đó là trụ 
điện cao thế mới được xây dựng.
 Mọi người hiểu rõ sự thực, sung sướng thở phào. Ai nấy cười 
to vì thấy Bồ Chao đã quá sợ sệt. II - Ghi nhớ
1. Đại từ xưng hô là từ được người nói dùng để tự 
chỉNhắc mình lạihay ghi chỉ nhớngười về khác đại khi từ giaoxưng tiếp: hô? tôi, 
chúng tôi; mày, chúng mày; nó, chúng nó, 
2. Bên cạnh các từ nói trên, người Việt Nam còn 
dùng nhiều danh từ chỉ người làm đại từ xưng hô 
để thể hiện rõ thứ bậc, tuổi tác, giới tính: ông, bà, 
anh, chị, em, cháu, thầy, bạn, 
3. Khi xưng hô, cần chú ý chọn từ cho lịch sự, thể 
hiện đúng mối quan hệ giữa mình với người nghe 
và người được nhắc tới. *Để LưuĐể thể thể ý hiện: hiệnĐại rõ từrõ thứ xưngthứ bậc, bậc, hô tuổi thể tuổi hiệntác, tác, giới ở giới 3 ngôi:tính tính chúng chúng ta 
 dùngta dùng một mộtsố đại số từđại xưng từ xưng hô: ônghô nào?, bà, anh, chị, em, 
 cháu, thầy, bạn, 
Chỉ người nói ( ngôi thứ nhất) tôi, chúng tôi, ta, tớ, 
 cậu, bạn, mày, chúng mày, 
 Chỉ người nghe (ngôi thứ hai)
 Chỉ người, vật được nhắc tới 
 nó, chúng, hắn, 
 (ngôi thứ ba)
 Khi Khi xưng xưng hô, để hô, thể cầnhiện đúngchú mốiý chọn quan từhệ giữacho mìnhlịch 
 vớisự , ngườithể hiệnnghe vàđúng người mối được quan nhắc hệtới giữata cần mình chú ý 
 điều gì? 
 với người nghe và người được nhắc tới.